W hołdzie Żołnierzom Wyklętym – bohaterom antykomunistycznego podziemia, którzy w obronie niepodległego bytu Państwa Polskiego, walcząc o prawo do samostanowienia i urzeczywistnienie dążeń demokratycznych społeczeństwa polskiego, z bronią w ręku, jak i w inny sposób, przeciwstawili się sowieckiej agresji i narzuconemu siłą reżimowi komunistycznemu” – głosi preambuła do ustawy, na mocy której dzień 1 marca jest obchodzony jako Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Data obchodów Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” nie jest przypadkowa – 1 marca 1951 roku w więzieniu na warszawskim Mokotowie, po pokazowym procesie, z polecenia władz komunistycznych strzałem w tył głowy zamordowano przywódców IV Zarządu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” – płk. Łukasza Cieplińskiego i jego towarzyszy walki. Tworzyli oni ostatnie kierownictwo ogólnopolskiej konspiracji kontynuującej od 1945 r. dzieło Armii Krajowej.
Fenomen powojennej konspiracji niepodległościowej polega m.in. na tym, że była ona – aż do powstania „Solidarności” – najlepiej zorganizowaną formą oporu społeczeństwa polskiego wobec władzy komunistycznej. „Żołnierze Wyklęci” są dla wielu wzorem postawy patriotycznej i obywatelskiej.